การขอตั้งเมืองเมืองกันทรารมย์

          เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๑๓ เริ่มเกิดศึกฮ่อเข้ามาในพื้นที่เมืองเวียงจันทน์ ในการปราบศึกครั้งนั้น มีเจ้าเมืองสังขะ เจ้าเมืองขุขันธ์ เจ้าเมืองศรีขรภูมิ และเจ้าเมืองสุรินทร์ ได้รับคำสั่งให้มีการสนับสนุนกองกำลังและส่งเสบียงอาหารบำรุงทัพในการปราบฮ่อ ซึ่งใช้ระยะเวลาหลายปีการปราบฮ่อจึงสงบลง(เหตุการณ์สงครามปราบฮ่อ เกิดขึ้นระหว่าง พ.ศ. ๒๔๐๘ - ๒๔๓๓ ซึ่งใน พ.ศ. ๒๔๑๘ เป็นช่วงที่ทางการไทยเอาจริงเอาจังมากกับการปราบฮ่อ โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ โปรดเกล้าฯ ให้เจ้าพระยามหาอำมาตย์(ชื่น กัลยาณมิตร) จัดส่งกองทัพจากกรุงเทพ ฯ ไปปราบฮ่อที่ได้ยกกำลังล่วงล้ำเข้ามาจนถึงเมืองเวียงจันทน์ )

กองทัพสยามขณะปราบฮ่อ พ.ศ. 2418

          พ.ศ. ๒๔๑๕ พระสังฆะบุรีศรีนครอัจจะ (ทองอินทร์) เจ้าเมืองสังฆะ ท่านที่ ๓ ในขณะนั้นโดยการสนับสนุนของ พระยาขุขันธ์ภักดีศรีนครลำดวน เจ้าเมืองขุขันธ์ ท่านที่ ๘ (ท้าววัง -พุทธศักราช ๒๓๙๕ - ๒๔๒๖) ได้มีใบบอกขอตั้ง "บ้านร็วมปุก" (ชาวบ้านออกเสียงเพี้ยนมาเป็น "บ้านลำพุก" ในปัจจุบัน)เป็นเมือง    และได้กราบทูลขอยกฐานะ "บ้านลำพุก" ขึ้นเป็นเมือง ชื่อว่า "เมืองกันทรารมย์" พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ทรงโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งเป็นเมืองชื่อว่า "เมืองกันทรารมย์" ขึ้นตรงต่อเมืองสังฆะ(ซึ่งขณะนั้นใช้แนวเขตลำห้วยสำราญกั้นระหว่างเขตเมืองสังขะกับเมืองขุขันธ์)  และโปรดเกล้าฯให้พระมหาดไทยของเมืองสังฆะ คือพระกันทรานุรักษ์ เป็นเจ้าเมือง ซึ่งเหตุการณ์นี้เกิดขึ้นในวันพฤหัสบดี ตรงแรม ๔ ค่ำเดือน ๕ ปีวอก ตรีศก จุลศักราช ๑๒๓๓ พุทธศักราช ๒๔๑๕  
          ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๔๓๖ พระกันทรานุรักษ์ เจ้าเมืองกันทรารมย์ถึงแก่กรรม หลวงสุนทรพิทักษ์ เป็นบุตรกรมการเมือง ได้ขึ้นรักษาราชการเป็นเจ้าเมืองสืบต่อมา

          พ.ศ. ๒๔๕๒ ล้นเกล้า ร.๕ ได้ทรงโปรดเกล้าฯ ให้ยุบเมืองกันทรารมย์ เป็น ตำบลกันทรารมย์  ขึ้นกับอำเภอสังขะ เมืองสุรินทร์  (ตรงกับสมัยพระยาประชากิจกรจักร (ทับ มหาเปาระยะ) เป็นผู้ว่าราชการเมืองขุขันธ์) โดยมีหลวงพล  อินดา เป็นกำนันคนแรก  

          ๑๒ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๕๖ ใน ราชกิจจานุเบกษา เปลี่ยนชื่ออำเภอบางอำเภอในจังหวัดขุขันธ์  ตรงกับสมัยของ ร.อ. พระอินทร์ประสิทธิศร ( เชื้อ ทองอุทัย) เป็นผู้ว่าราชการเมืองขุขันธ์ ในปีนี้เอง พระเจ้าอยู่หัว ร.๖ ทรงโปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนชื่ออำเภอกลางศีรษะเกษ เป็นชื่อ อำเภอเมืองศีรษะเกษ เปลี่ยนชื่ออำเภออุไทยศีร์ษะเกษ เป็นชื่อ อำเภอกันทรารมย์ เปลี่ยนชื่ออำเภอปจิมศีรษะเกษ เป็นชื่อ อำเภออุทุมพรพิไสย   โดยเอาชื่อเมืองกันทรารมย์ ที่ถูกยุบเมื่อปี ๒๔๕๒ มาตั้งแทนชื่อเดิมของอำเภออุไทยศีร์ษะเกษ เพื่อรักษานามเมืองกันทรารมย์ไว้  และต่อมา ในปี พ.ศ. ๒๔๖๙ มีการสำรวจ เส้นทางรถไฟสายนครราชสีมา – อุบลราชธานี มีการปรับเปลี่ยนแนวเขตจังหวัด แล้วย้ายที่ว่าอำเภอกันทรารมย์ จากที่ตั้งเดิม(อยู่ที่บ้านพันทา ตำบลโพธิ์ในปัจจุบัน) มาตั้งอยู่ที่ บ้านคำเมย  หมู่ที่  ๕  ตำบลดูน เรียกว่า "อำเภอกันทรารมย์" ถึงปัจจุบัน

          ๑๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๖๕ โอน ตำบลกันทรารมย์ อำเภอสังขะ จังหวัดสุรินทร์ มาขึ้นกับอำเภอห้วยเหนือ จังหวัดขุขันธ์ 

          วัตถุโบราณและหลักฐานความเป็นเมืองเก่า ได้แก่ บริเวณวัดโสภณวิหาร และหนองปรุ เคยมีการขุดพบวัตถุโบราณเป็นเตาเผา มีเครื่องสังคโลก และอาวุธโบราณ มีลักษณะคล้ายขวานทำจากหินแกรนิตมีสีชมพู และมีความคมมาก และประจักษ์พยานที่สำคัญที่สุด ก็คือ หลักเมืองโบราณ ที่ยังคงตั้งตระหง่านตั้งอยู่ ณ ใจกลางหมู่บ้านลุมพุก และเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๔๘  อดีต สจ.ชุมรัก ศิริรัตน์มานะวงศ์ ได้ประสานงบประมาณเพื่อการพัฒนาปรับภูมิทัศน์จากองค์การบริหารส่วนจังหวัดศรีสะเกษ  ทำการก่อสร้างมนฑปลักษณะทรงปรางค์ขอมครอบหลักเมืองเพื่อให้เป็นที่เคารพสักการะและยึดเหนี่ยวจิตใจของชาวตำบลกันทรารมย์ ตลอดไป

คำขวัญตำบลกันทรารมย์ อำเภอขุขันธ์ (เดิม)

"กันทรารมย์"เมืองเก่า 

มีเสาหลักเมืองโบราณ

โสภณวิหารงามล้ำค่า 

ถิ่นภูมิปัญญานักปราชญ์

ทวยราษฎร์ใฝ่ธรรม 

น้อมนำพัฒนารักสามัคคี"

คำขวัญตำบลกันทรารมย์ อำเภอขุขันธ์ (ปัจุบัน)

"กันทรารมย์เมืองเก่า มีเสาหลักเมืองโบราณ  

โสภณวิหารศักดิ์สิทธิ์  วิถีชีวิตพอเพียง   โกนเนียงผ้าไหมงามล้ำค่า  ถิ่นภูมิปัญญาสมุนไพรนักปราชญ์  ดินแดนพญานาคราชสี่ตระกูล  เทิดทูนนมัสการหลวงพ่อใหญ่สำเร็จนำโชคนำชัย ทวยราษฎร์ไฝ่ธรรม  ลำห้วยสำราญหนองช้างพันหล่อเลี้ยง  พร้อมเรียงบุญประเพณีบั้งไฟแซนโฎนตา  น้อมนําพัฒนารักสามัคคี"