กำแพงเมืองขุขันธ์ในสมัยโบราณ

         การสร้างเมืองแต่โบราณ    เมื่อสร้างเมืองเสร็จ  ก็จะสร้างค่าย  คู  ประตู  หอรบ  และที่สำคัญก็คือ  กำแพงเมือง  เพื่อป้องกันข้าศึกศัตรูที่จะมารุกราน  สมัยนั้น เมืองขุขันธ์ คือ เส้นทางหนึ่งที่จะต้องเดินทางผ่านก่อนจะถึง  นครราชสีมา  คือ  ต้องผ่านขุขันธ์  สังขะ  สุรินทร์  ตามลำดับ  ดังจะเห็นได้ว่าเมื่อ  ปี  พ.ศ. 2369  ตรงกับรัชสมัยพระบาทสมเด็กพระนั่งเกล้าฯ เจ้าอยู่หัว  รัชกาลที่ 3  เจ้าอนุวงศ์แห่งเวียงจันทร์เป็นกบฏจะยกทัพไปตีกรุงเทพมหานคร  ได้บัญชาให้เจ้าราชบุตร  แห่งนครจำปาศักดิ์  ได้นำทัพเข้าตีเมืองขุขันธ์แตก  เพื่อจะเดินทัพต่อไปยังเมือง  สังขะ  สุรินทร์  และนครราชสีมาตามลำดับ  ขณะนั้นเมืองขุขันธ์ตรงกับสมัยของพระยาขุขันธ์ภักดีศรีนครลำดวน (ท้าวบุญจันทน์)  เจ้าเมืองขุขันธ์คนที่ 3

         สำหรับกำแพงเมืองขุขันธ์ในอดีตนั้น  นับตั้งแต่ผู้เขียนจำความได้ไม่เคยเห็นซากกำแพงเมืองที่ก่อด้วยอิฐตามที่เข้าใจเลย  จะมีก็แต่คูเมืองซึ่งล้อมรอบเขตเทศบาลห้วยเหนือทั้งสี่ด้าน      ซึ่งชาวบ้านมักเรียกว่า  ถนนคูเมือง  ซึ่งแต่ละด้านกว้างยาวด้านละเท่า ๆ กัน

          ประมาณปี พ.ศ. 2503  นายดี  สุขแจ้ง  อดีตกำนันตำบลห้วยเหนือ  สมัยนั้นท่านมีอำนาจมาก ได้เกณฑ์ชาวบ้านทุกหมู่บ้านในเขตตำบลห้วยเหนือ  พัฒนาขุดแต่งถนนคูเมืองตามสภาพเดิม  เมื่อขุดลึกลงไปพอประมาณ   ทางฝั่งทิศใต้ของเขตเทศบาล  ทางเข้าหมู่บ้านภูมิใต้ก็จะพบซากอิฐเรียงรายเป็นบางส่วนไปถึงหน้าวัดเขียน  ผู้เฒ่าผู้แก่เล่าให้ฟังว่าเป็นทางเดินของพระยาขุขันธ์ไปนมัสการหลวงพ่อโตวัดเขียนบูรพาราม  จะเท็จจริงอย่างไรเป็นการเล่าต่อ ๆ กันมาเท่านั้น

          ปัจจุบันถนนคูเมืองรอบเมืองขุขันธ์ไม่ได้เหลือร่องรอยของคูเมืองให้ได้เห็นอีก  เนื่องจากความเจริญของบ้านเมืองถนนคูเมืองได้กลายเป็นถนนลาดยางไปแล้วในที่สุด
ขอบพระคุณผู้เขียน : นายนพคุณ  ภักดีทวนทอง,2547.
ผู้ตรวจ/ทาน : นายสุเพียร  คำวงศ์,2556.