ปราสาทพระวิหาร Temple of Preah Vihear ប្រាសាទព្រះវិហារ
ในยุคอาณาจักรขอมโบราณ สมัยเมืองพระนคร เมืื่อช่วงกลางพุทธศตวรรษที่ 16 พระบาทก็อมรอแตงกันตลอัญ ศรีสูรยวรมัมเทพ หรือพระเจ้าศรีสุริยวรมันที่ 1 (พ.ศ. 1549-1593) ได้ขึ้นครองราชย์ พระองค์เป็นกษัตริย์ที่ทรงปรีชาญาณ เข้มแข็ง และได้แผ่พระราชอำนาจอย่างยิ่งใหญ่เข้ามาจนถึงลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาตอนใต้(แถบจังหวัดลพบุรีในปัจจุบัน) ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ผู้เปี่ยมด้วยคุณธรรม พระองค์นับถือศาสนาพุทธนิกายมหายาน และทรงเป็นองค์ศาสนูปถัมภก โดยพระองค์ยินยอมให้ศาสนาพุทธนิกายหินยานเจริญงอกงามในอาณาจักรขอมโบราณยุคนั้นได้ และให้อิสระพลเมืองใดที่ยังนับถือศาสนาฮินดูก็ให้นับถือต่อไปได้ ยุคนี้จึงถือเป็นยุครุ่งเรืองของอารยธรรมขอม อักษรขอมโบราณ เริ่มปรากฏเป็นอัตลักษณ์บ่งบอกตัวตนที่ชัดเจนและนิยมใช้จารึกกันอย่างแพร่หลายในยุคนั้น
.png)
ด้วยความเคารพนับถือ ความสมัครสมานสามัคคีเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันของเจ้าผู้ครองเมืองขอมโบราณ และความเคารพศรัทธาในพระพุทธศาสนามหายานยุคนั้น ปรากฏนามเจ้าผู้ครองเมืองขอมโบราณ 5 ท่าน ได้แก่ กมรเตงชคตศรีขัณฑเรศวร เจ้าผู้ครองเมืองสดกโคกขัณฑ์ ,พระกมรแตงอัญศรีราชปติวรมัม เจ้าเมืองอวัทธยาปุระ(ปัจจุบันอยู่ในบริเวณอำเภอโคกปีบ จังหวัดปราจีนบุรี) , พระบาทกมรแตงกันตลอัญศรีสูรยวรมัมเทพ แห่งเมืองพระนคร , กมรแตงชคตศรีสิขเรศวร แห่งเมืองบัณดูลทนง(แก่นประดู่)เชิงเขาพระวิหาร , กมรเตงชคตศรีพฤตเธศวร แห่งเมืองอํปิล(ปราสาทสระกำแพงใหญ่ อ.อุทุมพร จ.ศรีสะเกษ) พร้อมข้าราชบริพาร ได้พากันตั้งขบวนแห่มาบวงสรวงและเฉลิมฉลองปรางค์ปราสาทซึ่งเป็นพุทธสถานที่ตั้งอยู่ใจกลางเมืองวิเภทปุระ โดยมีศรีสุกรมกำแสดงชี เป็นผู้ครองเมืองและควบคุมการก่อสร้าง ซึ่งต่อมาเปลี่ยนชื่อเมืองใหม่ คือ กุรุเกษตร ซึ่งได้ร่วมกันสร้างจนสำเร็จลุุล่วงด้วยดี แสดงให้เห็นรัศมีมหิทธานุภาพแห่งราชอาณาจักรขอมโบราณริ้วขบวนแห่งศรัทธาวิไลวิลาศด้วยพัสตราภรณ์เนืองแน่นด้วยปุโรหิตอำมาตย์มนตรีข้าราชบริพารธงทิวธวัชสล้างเฟื่องฟ้าปลิวปลาย....
ข้อความจากจารึกพระวิหาร๑ ศก. ๕ ด้านที่ ๑
- จากส่วนหนึ่งในบทการแสดงแสง สี เสียง สื่อผสมผสาน ตำนานเมืองขุขันธ์ ปี พ.ศ. 2560
- จารึกพระวิหาร1ด้านที่1
